Joannes Zwijsen
Kerkdriel 28 augustus 1794 - 's-Hertogenbosch 16 oktober 1877 (83)
Bisdom
Johannes Zwijsen
Bouwer aan de kerk in Nederland (1853-1877)
|
Geen bisschop heeft zo'n invloed gehad op het kerkelijk leven in Nederland als Zwijsen. Het was de krachtfiguur waar de kerk in de 19e eeuw dringend behoefte had. Als coadjutor van vicaris Den Dubbelden, werd Joannes Zwijsen in 1842 titulair-bisschop van Gerra. Hij had een goede relatie met de toenmalige koninklijke familie en dat kan een rol hebben gespeeld in zijn carriëre. Meteen na het herstel van de hiërarchie in 1853 werd hij niet alleen formeel bestuurder van het bisdom van 's-Hertogenbosch, maar ook Aartsbisschop van Utrecht. In die hoedanigheid heeft hij o.m. een Provinciaal Concilie georganiseerd in de Sint Jan, canoniek parochies gesticht, weeshuizen, kloosterordes, kerk en armbesturen opgericht en het katholiek onderwijs opnieuw van de grond getild. |
bisdomdenbosch.nl
Encyclopedie van Noord-Brabant
Joannes Zwijsen
bron: J. Witlox, J. Zwijsen; Geschiedenis Katholieke kerk in Nederland; Haaren-Belveren.
|
Bischop; zoon van molenaar Petrus Zwijsen; werd na studie op diverse internaten in 1817 te Mechelen priester gewijd, werd assistent te Vught en Tilburg (Heike), vervolgens kapelaan te Schijndel, in 1828 werd hij benoemd tot pastoor in Best, daarna tot pastoor van Het Heike in Tilburg, waar hij bevriend raakte met kroonprins Willem II. Zwijsen werd in 1842 tot bisschop gewijd en coadjutor van vicaris-generaal Den Dubbelden en als apostolisch administrator belast met het bestuur van de apostolische vicariaten Grave, Megen en Ravenstein. In 1874 werd hij zaakwaarnemer van de internuntius Ferrieri. In Tilburg had Zwijsen twee congregaties gesticht, de Congregatie van Zusters van Liefde van Tilburg (1832) en de Fraters van O.L. Vrouw Moeder van Barmhartigheid van Tilburg (1844), die in 1845 het eerste fraterhuis betrokken. Na het herstel van de bisschoppelijke hiërarchie werd mgr Zwijsen in 1853 benoemd tot aartsbisschop van Utrecht en tot bisschop van Den Bosch. Hij liet in Haaren Huize Gerra bouwen als zijn residentie, omdat de officiële bisschopsstad Den Bosch toch niet de woonplaats van de bisschop mocht zijn. Het huis werd Gerra genoemd ter herinnering aan zijn benoeming tot bisschop van Gerra. Hij woonde er tien jaren totdat in de nacht van 14 op 15 juli 1863 een moordaanslag op hem werd gepleegd. Hij werd in het donker overvallen door een onbekende met een vuurwapen. Na acht dagen kon de kogel uit zijn lichaam worden verwijderd. Het levensgevaar was toen geweken. De moordaanslag is nooit helemaal opgelost. Voor de aanslag waren waardepapieren en f 5000.- ontvreemd. De huisknecht werd gearresteerd, maar later bij gebrek aan bewijs weer vrijgelaten. De bisschop nam zijn intrek in het door hem gestichte klooster van de fraters. In 1864 vestigde Zwijsen zich in 's-Hertogenbosch. In 1856 werd onder zijn leiding het eerste provinciaal concilie van Utrecht gehouden. Vooral door zijn inzet werd in 1868 een mandement uitgevaardigd over het katholiek onderwijs, dat van invloed was op de schoolstrijd. In 1868 legde Zwijsen het ambt van aartsbisschop neer, maar bleef bisschop van Den Bosch. | 402 |
Encyclopedie van Noord-Brabant 4 (1986) 402
Levensloop
Monseigneur Joannes Zwijsen
- Priester gewijd te Mechelen, 20 december 1817
- Kapellaan te Schijndel, 14 september 1818
- Pastoor te Best, 26 april 1828
- Pastoor te Tilburg (aan 't Heike), 8 mei 1832
- Benoemd Bisshop van Gerra i.p.i., en Coadjutor van Z.D.H. Mgr den Dubbelden met regt van opvolging, 14 januari 1842
- Geconsacreerd in zijne Parochie-kerk te Tilburg, 17 april 1842
- Ad interim Zaakgelastigde van den H. Stoel bij het Nederlandsch Hof te 's Hage, en Vice-Superior der Hollansche Zending, 15 september 1847
- Mgr Dubbelden opgevolg in het bestuur van 't Bisdom van 's Bosch, 13 oktober 1851
- Bij de herstelling der Kerkelijke Hierarchie benoemd tot Aartsbisschop van Utrecht en Administrator van 's Bosch, 4 maart 1853
- Door een moorddadige hand aangevallen, maar gelukkig behouden, 15 juli 1863
- Van het bestuur des Aartsbisdoms door Z.H. ontheven, en tot Bisschop van 's Bosch, met den titel van Aartsbisschop-Bisschop, aangesteld, 4 februari 1868
- Naar Rome voor een derde maal vertrokken ter bijwoning van 't algemeen Vaticaansch Concilie, 18 oktober 1869
- Begraven op het R.K. Kerkhof der Stad onder Orten, 19 oktober 1877
Bidprentje
Artikelen
| 1868 |
J.B. van SonZ.D. Hoogw. Mgr. Joannes ZwijsenDe katholieke illustratie 30 (1868/1869) 238-239 |
|
| 1868 |
RedactieHet monument des aartsbisschops Joannes Zwijsen, in de hoofdkerk te 's HertogenboschDe katholieke illustratie 43 (1868/1869) 341-342 |
|
| 1890 |
F.M.A. ArnoldsMgr. Joannes Zwijsen : † 16 oktober 1877
Bossche legenden en verhalen 4 (1890) 282-371
|
|
| 1909 |
J.A.F. KronenburgLevensschets van mgr. Joannes Zwijsen als stichter van de congregatie der Zusters van Liefde van O.L. Vrouw, Moeder van Barmhartigheid te TilburgStoomdrukkerij R.K. jongensweeshuis. Tilburg 1909 |
|
| 1919 |
RedactieOprichting van het Huis der Zoete Moeder te 's Hertogenbosch. Aanslag op het leven van Mgr Zwijsen. Vereeniging van het Allerh. SacramentLevensschets van den hoogeerw. pater Maria Franciscus Salesius de Beer, eersten superior generaal van de congregatie der fraters van O.L. Vrouw, moeder van Barmhartigheid te Tilburg (Tilburg 1919) 157-170 |
|
| 1923 |
RedactieEen Gedenkdag (15 juli 1864. Moordaanslag op Mgr. Zwijsen) door Z(wijsen)Sint-Jans-Klokken 28 (1923) 327-329 |
|
| 1924 |
RedactiePlechtige Consecratie van Mgr. Joannes Zwijsen tot bisschop van Gerra in partibus infideliumSint-Jans-Klokken 80 (1923) 329-331 |
|
| 1927 |
RedactieMgr. Joannes Zwijsen 1794-1877Bossche Bijdragen VIII (1927) 225-226 |
|
| 1927 |
P. Albers, S.J.Hoe Mgr. Joannes Zwijsen aartsbisschop van Utrecht werdBossche Bijdragen VIII (1927) 227-242 |
|
| 1927 |
J. de JongMgr. Joannes Zwijsen, Aartsbisschop van UtrechtBossche Bijdragen VIII (1927) 243-255 |
|
| 1928 |
F. van Hoeck S.J.Uit de eerste jaren der Zusters-Congregatie van Mgr. ZwijsenBossche Bijdragen IX (1928) 195-208 |
|
| 1932 |
J. Kleijntjens S.J.Benoeming van Mgr. Zwijsen tot bisschopBossche Bijdragen XI (1932) 149-151 |
|
| 1941 |
J. WitloxMonseigneur Joannes Zwijsen. Een man van vorstelijk karakter en hoogepriesterlijk geloof, trouw en oprecht NederlanderPax. 's-Gravenhage 1941 |
|
| 1946 |
Frater M. Tharcisio HorstenDe stichting in Den Bosch. De aanslag op Mgr. De eerste 25 jaren geëindigdHorsten, Frater M. Tharcisio. De fraters van Tilburg van 1844-1944. Deel 1 (Tilburg 1946) 138-168 |
|
| 1958 |
J. Barten S.J.Mgr. Zwijsen en de Jezuïeten te 's-GravenhageBossche Bijdragen XXIV (1958) 111-112, 113-120 |
|
| 1977 |
J.H. GreverArchbishop Joannes Zwijsen. A reappraisal. A presentation delivered to the Brothers of our lady, Mother of mercy in the regio of Californias.n. Los Angeles 1977 |
|
| 1977 |
J.W.M. PeijnenburgBisschop Zwijsen een eeuw geleden overledenKrantenartikel vrijdag 14 oktober 1977 (foto) |
|
| 1977 |
Koos NeesenZoon van Kerkdrielse molenaar werd groot sociaal hervormer. Honderdste sterfdag mgr. J. ZwijsenKrantenartikel zaterdag 15 oktober 1977 (foto) |
|
| 1986 |
RedactieZwijsen, JoannesEncyclopedie van Noord-Brabant 4 (1986) 402 |
|
| 1991 |
H. BeexDe oprichting van de parochie ZijtaartVan Vehchele tot Veghel 3 (1991) 1-15 |
|
| 1996 |
Jan BrouwersDe bisschop van Tilburg : Biografie van mgr. ZwijsenNoordbrabants Historisch Nieuwsblad 5/6 (december 1996 - januari 1997) 30-32 |
|
| 1996 |
J.W.M. PeijnenburgJoannes Zwijsen, bisschop 1794-1877Stichting Zuidelijk Historisch Contact. Tilburg 1996 |
|
| 1996 |
John VermulstJohannes Zwijsen, bisschop 1794-1874KringNieuws 6 (1996) 11-12 |
|
| 1996 |
Kees van HasseltBisschop Zwijsen blootgelegd in een doortimmerde studie. Dr. Jan Peijnenburg schreef bekende en vergeten documenten aaneen. Wapenspreuk 'zachtmoedig en sterk' was maar half van toepassingBisdomblad 39 (1996) 8-9 |
|
| 1998 |
Ed SchildersHet geheim van Huize Gerra. De moordaanslag op bisschop Joannes Zwijsen 15 juli 1863. Een poging tot reconstructieJan van Laarhoven Boeken. Tilburg 1998 |
Boeken
| 1927 |
J.H.J.M. WitloxMonseigneur Joannes Zwijsen : Een levens-en karakterbeeld : 's-HertogenboschTeulings' Uitgevers-Maatschappij 1927 |
Kunstafbeeldingen
/RMCC s00125.org.jpg "body=[<b>Datering:</b> ca 1865<br><b>Vervaardiger:</b> Jan Peeters<br><b>Nummer:</b> RMCC s00125<br><b>Bron:</b> Museum Catharijnenconvent]")
|
Bisschop Zwijsen, ca 1865
vervaardiger: Jan Peeters
Bisschop Zwijsen zegent de aanwezigen van het Provinciaal Concilie in Sint-Jan te |
Afbeeldingen
-
1853
/0105.jpg "body=[<b>Beschrijving:</b> Wapenschild Joannes Zwijsen (1794-1877)<br><b>Fotograaf:</b> A.F.A.M. Wetzer<br><b>Datering:</b> 3 oktober 2024<br><b>Nummer:</b> IMG_5124]")
-
16 oktober 1877
/bidprentje (1877) (01).jpg "body=[<b>Beschrijving:</b> Bid- of gedachtenisprentje<br><b>Datering:</b> 16 oktober 1877<br><b>Bron:</b> Collectie Wim Jaegers]")
-
16 oktober 1877
/bidprentje (1877) (02).jpg "body=[<b>Beschrijving:</b> Bid- of gedachtenisprentje<br><b>Datering:</b> 16 oktober 1877<br><b>Bron:</b> Collectie Wim Jaegers]")
-
16 oktober 1877
/bidprentje (1877) (03).jpg "body=[<b>Beschrijving:</b> Bidprentje<br><b>Datering:</b> 16 oktober 1877<br><b>Bron:</b> Collectie Wim Jaegers]")
-
16 oktober 1877
.jpg "body=[<b>Beschrijving:</b> Bidprentje Joannes Zwijsen (1794-1877)<br><b>Datering:</b> 16 oktober 1877<br><b>Bron:</b> Collectie Wim Jaegers]")
/bidprentje (1877) (01).org.jpg "body=[<b>Beschrijving:</b> Bid- of gedachtenisprentje<br><b>Datering:</b> 16 oktober 1877<br><b>Bron:</b> Collectie Wim Jaegers]")
/bidprentje (1877) (02).org.jpg "body=[<b>Beschrijving:</b> Bid- of gedachtenisprentje<br><b>Datering:</b> 16 oktober 1877<br><b>Bron:</b> Collectie Wim Jaegers]")
/bidprentje (1877) (03).org.jpg "body=[<b>Beschrijving:</b> Bidprentje<br><b>Datering:</b> 16 oktober 1877<br><b>Bron:</b> Collectie Wim Jaegers]")
Literatuur en bronnenpublicaties
Maarten van Boven, Bossche Heeren : Een biografie van het Bossche sociëteitsleven 1789-2019 (2019) 9, 62, 66, 68, 123-128, 185
Klaasje Douma, De adel in Noord-Brabant, 1814-1918 (2015) 223, 390
Maarten Duijvendak, Rooms, rijk of regentesk (1990) 86, 141, 149 (afb.), 154, t7.4
H.F.J.M. van den Eerenbeemt, Bankieren in Brabant in de loop der eeuwen LXXIII (1987) 215
H.F.J.M. van den Eerenbeemt, Geschiedenis van Noord-Brabant (1996-1997) I. 23, 339, 342, 346, 348, 353-355, 358, 359, 375, 380, 385, 387, 390, 396, 415; II. 350, 357
J.J.M. Franssen, De Bossche arbeider in zijn werk- en leefmilieu in de tweede helft van de negentiende eeuw XXXIII/XXXIV (1976) I. 11, 14; II. 387, 394
F.G.G. Govers, Het geslacht en de firma F. van Lanschot 1737-1901 XXV (1989) 223, 225, 239, 240
Nel van der Heijden Rogier, Slager : Acht Bossche kunstenaars en een museum (2015) 163
Th.G.A. Hoogbergen, Over Geestdrift en Bevlogenheid : 75 jaar Ons Middelbaar Onderwijs 1916-1991 LXXXVI (1991) 1, 3, 14, 22n, 36
A.H.E.M. Jansen, A.J.C van Leeuwen en G.P.P. Vrins, 'Arbeyd sere voert tot eere' LXXX (1989) 14, 15, 23
F.P.M. Jespers, "Het loflyk werk der Engelen" LXXVIII (1988) 209-210, 236, 266, 286, 292, 308, 310, 337
A.M. Koldeweij, In Buscoducis Bijdragen (1990) 447, 448
A.M. Lauret, Per imperatief mandaat X (1967) passim.
Wies van Leeuwen, 'Kloosters in Brabant op weg naar de eenentwintigste eeuw' in: Noordbrabants Historisch Jaarboek (2015) 146, 149
P.B.A. Melief, Joannes van Hooydonk LXXI (1987) passim
Charles de Mooij en Paul Kokke, De Muze als Motor : Beeldende kunst en de ontwikkeling van het moderne Brabant, 1796-1940 (1996) 21
M.A. Nauwelaerts, Latijnse school en onderwijs te 's-Hertogenbosch tot 1629 XXX (1974) 84
Jan van Oudheusden, Geschiedenis van Brabant van het hertogdom tot heden (2004) 642, 666, 667
Jan van Oudheusden en Harry Tummers, De grafzerken van de Sint-Jan te 's-Hertogenbosch (2010) I. 65, 108n
C. Peeters, De Sint Janskathedraal te 's-Hertogenbosch (1985) 9, 10, 68, 70, 71, 72, 73, 75, 85, 91, 99, 112, 162, 197, 254, 328, 330, 331, 341, 342, 343, 366
J.W.M. Peijnenburg, Van Roomsche Zegeningen en Paapsche Stoutigheden (2009) 51, 105, 187, 192, 193, 194, 200, 202-224, 227, 228, 229, 231, 237, 241, 242, 247, 281, 315, 344, 345, 346
A.F.O. van Sasse van Ysselt, De voorname huizen en gebouwen van 's-Hertogenbosch (1910) II. 404
A.H.M. van Schaik, Dr. Hendrik Moller 1869-1940 (1988) 7, 8, 19, 51
L. Scheeder o.s.c., Henricus van den Wijmelenberg een religieus emancipator in Oost-Brabant 1800-1881 (1976) 26, 37, 40, 41, 42, 44, 46-47, 59, 66, 69, 72, 77, 78, 81, 83, 86, 92, 97-98, 100, 109-117, 118, 157, 159, 160, 161, 162, 167, 168, 170, 171, 174-175, 183, 184, 185-187, 207-208, 221, 229, 239, 241, 249, 251, 263, 270
J.M.M. van der Vaart, Sterrebos, het Groot Heyvelt op Oud Herlaer (2017) 127
Aart Vos, 's-Hertogenbosch : De geschiedenis van een Brabantse stad 1629-1990 (1997) 158, 244, 249, 250, 265, 395
Th. A. Wouters, Van bedeling naar verheffing XI (1968) 213, 381, 440
H.J. Zomerdijk, Het muziekleven in Noord-Brabant 1770-1850 LI (1981) 134
H.J. Zomerdijk, Het muziekleven in Noord-Brabant 1850-1914 LV (1982) 189
-
Encyclopedie van Noord-Brabant 4 (1986) 402
Noordbrabants Historisch Jaarboek 12 (1995) 168, 175; 16 (1999) 298; 17-18 (2000-2001) 340, 341; 33 (2016) 224
Tentoonstelling Bossche bischoppen 1559-1975 (1975) 8-9, 13
Voorloopige lijst der Nederlandsche monumenten van geschiedenis en kunst (1931) 199
n: vermelding in een voetnoot
/nummer.2010 108.jpg "Johannis Zwijsen († 1877)")
Bossche Encyclopedie |